YAPI DENETİMİNİN TARİHİ

Ülkemizde yapı ve denetimi ile ilgili ilk hukuksal düzenlemeyi 1930 yılında yürürlüğe giren 1580 sayılı “Belediye Kanunu” ve “Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nda görmekteyiz. 1933 yılında 2290 sayılı “Belediye Yapı ve Yollar Kanunu” 1944 yılında 4623 sayılı “Yer Sarsıntısından Evvel ve Sona Alınacak Tedbirler Hakkında Kanun”, 1948 yılında 5228 sayılı “Bina Yapımını Teşvik Kanunu” 1956 yılında 6785 sayılı “imar Kanunu”, 1958 yılında 7116 sayılı “İmar ve Iskan Bakanlığı Kuruluş ve Vazifeleri Hakkında Kanunu” 1985 yılında 3194 sayılı “İmar Kanunu”, 1999 yılında 595 sayılı “Yapı Denetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”, bu kararnamenin Anayasa Mahkemesince 2001/90 sayılı karar ile iptal edilince, 2001’de 4708 sayılı “Yapı Denetimi Hakkında Kanun” yasalaşmış, ardından Yapı Denetimi Uygulama Usul ve Esaslar
Yönetmeliği 12.8.2001 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Sürece biraz daha yakından bakmakta yarar var-
dir: 1933 yılında kabul edilen 2290 sayılı Belediye Yapı ve Yollar Kanunu, 5 yıl içinde imar plan hazırlanmasının, yeni yapılacak yapıların bağlı olacaklar kurallar, yapılar için izin alınmasını, yolların düzenlenmesini, yapı ve projelerin denetlenmesini düzen-
lemis, proje denetimini yerel yönetimlere, yapı denetimini “fenni
mesul” adıyla mimar ve mühendislere vermiş bulunmaktaydı. 1950 yılından başlayarak yoğunlaşan köyden büyük kentlere yoğun göç
ile, plansız, kaçak ve denetimsiz yapılaşma hızla artmış, kaçak yapılar imar affıyla özendirilmiştir.

Bu yasanın yapıyı denetleme
işlevi başarılı olamamıştı. Kaçak yapılaşmayı kontrol altına alma, planlı ve düzenli kentleşmeyi sağlama ihtiyacı nedeniyle 16.1.1957 yılında yürürlüğe giren 6785 sayılı İmar Kanunu kabul edilmiştir.
Bu Kanun, adi geçen 2290 sayılı Yasayı yürürlükten kaldırmıştır. 6785 sayılı Yasa, proje ve yapılar aynı yöntemle denetledi. Bu Yasanın öngördüğü sistem de denetlemede başarılı olamadı. 1985 yılında 3194 sayılı İmar Kanunu kabul edildi. Bu Yasa, planlama, yerleşme ve yapılaşma süreçlerine ilişkin ciddi kurallar öngördü;
süreçte kullanılması gereken yetkiler yerel yönetimlere devredildi.
Proje ve yapılar aynı yöntemle denetlendi. 1999 Kocaeli ve Düzce
Depremleri, yapı denetimi konusundaki eksiklerin görülmesini
sağladı. Önce 595 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kabul edildi, bu Kararnamenin Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmesi üzerine 29.6.2001 tarihinde kabul
edilen 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun hukuk dünyamıza katildi.